Czy każde zdjęcie może być objęte prawami autorskimi? Wśród fotografów panuje ogólna opinia, że tak. Wiąże się to z ochroną ich praw, a przede wszystkim, szczególnie w przypadku wykonywania zdjęć w ramach umowy o dzieło, z Kosztami Uzyskania Przychodu na poziomie 50 procent, a co za tym idzie z mniejszą zaliczką na podatek dochodowy odprowadzaną do Urzędu Skarbowego. Okazuje się jednak, że istnieją fotografie, do których nie można przekazać praw autorskich.

Większość zdjęć wykonywanych zarówno przez profesjonalistów oraz przez amatorów – w momencie gdy są sprzedawane innemu podmiotowi, jest chroniona prawami autorskimi. Wynika to bezpośrednio z zapisów ustawy o prawie autorskim, które zostały sformułowane w 1 artykule:

„Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze (…) niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.”

Kluczowy jest tutaj zapis dotyczący twórczego charakteru. Podczas np. sesji modowej autor zdjęć zazwyczaj osobiście ustala walory zarówno artystyczne jak i techniczne. Wymyśla więc motyw przewodni sesji, wybiera miejsce, oświetlenie, aranżuje wystrój otoczenia, ustawia rekwizyty, wpływa na zachowanie modelki bądź modela – wszystko w celu uzyskania jak najlepszego, a przede wszystkim oryginalnego efektu.

Dodatkowo na wygląd wpływa obróbka techniczna poszczególnych fotografii w postaci zmian kolorów, odcieni, nasycenia a także np. dodania elementów tekstu, grafiki itp. Po wykonaniu tego typu czynności powstaje seria obrazów, które są unikalne – żaden inny autor nie ma w praktyce szans na powielenie wizerunku i kompozycji dzieła w postaci zdjęcia.

Tak wykonane prace jak najbardziej mogą być chronione prawami autorskimi. Sprzedając je fotograf ma pewność, że rezultat jego pracy nie będzie modyfikowany czy zmieniany w taki sposób, że zatraci się indywidualny charakter zdjęcia. Oznacza to również wymierny rezultat finansowy. Do zdjęć objętych prawami autorskimi stosuje się Koszty Uzyskania Przychodu na poziomie 50%, a nie 20%. Oznacza to, że zaliczkę na podatek dochodowy oblicza się od podstawy połowy wynagrodzenia, co w efekcie daje niższy podatek.

Zdjęcia techniczne

Wydawać by się mogło, że przecież każde zdjęcia ma indywidualny charakter nadany przez autora. Istnieją jednak przypadki gdy tak nie jest. Kiedy powyższe zasady nie obowiązują? Odpowiedź jest prosta – gdy nie można zastosować zasad wynikających z ustawy o prawie autorskim.

Znów musimy sięgnąć do podstaw, czyli zastanowić się w jakich przypadkach zdjęcie nie ma twórczego charakteru? Dotyczy to wszelkich fotografii ogólnie nazywanych technicznymi. Czyli takich gdzie mamy do czynienie z brakiem aranżacji elementów utrwalanych w postaci obrazu. Wszędzie tam gdzie chodzi o dokładnie pokazanie wycinka rzeczywistości, w którą nie można ingerować, gdyż może to zaburzyć wartość użytkową danej fotografii.

Przykładów tego typu obrazów jest wiele – będzie to np. zdjęcie termowizyjne jakiegoś obszaru, zdjęcie elementów budynku lub innej konstrukcji architektonicznej na potrzeby realizacji prac remontowych, wszelkiego rodzaju zdjęcia instalacji sanitarnych, elektrycznych, gazowych itp.

Sytuacja nie dotyczy bynajmniej tylko kwestii budowlanych czy remontowych. Zdjęciem technicznym będzie np. zdjęcie miejsca przestępstwa wykonanego przez technika policyjnego na potrzeby śledztwa. Podobnie jest ze zdjęciami map terenu itp.

Zasada ta została potwierdzona i zwięźle sformułowana w wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 2016 roku:

„Nie są chronione fotografie czysto rejestracyjne oraz fotografie nastawione na wierne odtworzenie oryginału np. dzieł sztuki, biżuterii, elementów konstrukcyjnych budynku. W przypadku zdjęć dokumentów i rysunków, ich przedmiot i funkcja fotografii zbliżają je do zdjęć technicznych, gdyż nie pozwalają na wybór ujęcia przez fotografującego. Za chroniony przez prawo autorskie utwór nie mogły być zatem uznane wykonane przez powoda zdjęcia dokumentów, map, tablic pamiątkowych i medali. Dotyczyło to również zdjęcia mapy, którą powód wykonał na potrzeby swojej książki. O ile bowiem mapa zawierała elementy twórcze i podlegała ochronie prawno-autorskiej, to jej zdjęcie już nie.”