Przekazywanie praw autorskich przez twórców, np. grafików lub fotografów jest bardzo powszechne. Od stycznia 2018 roku weszła w życie Ustawa o zmianie Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. O zmianach, które wpływają na koszty uzyskania przychodu pisaliśmy tutaj – Umowa o dzieło i nowe koszty uzyskania przychodu. Jeśli przekazujesz prawa autorskie do dzieła czy wiesz tak naprawdę jakie są rodzaje praw autorskich, czym jest licencja, a przede wszystkim co powinno znaleźć się w umowie pomiędzy Tobą, a klientem?

Prawa autorskie – rodzaje

• osobiste – niezbywalne, nieograniczone w czasie, niepodlegające zrzeczeniu
• majątkowe – zbywalne

Prawa autorskie osobiste

Są to prawa ściśle związane z twórcą (osobą fizyczną). Prawa jakie posiada twórca:

• prawo do więzi twórcy z utworem
• prawo do autorstwa utworu
• prawo do oznaczenia utworu swoim imieniem i nazwiskiem lub pseudonimem albo udostępnienia go anonimowo
• nienaruszalność treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania (prawo do integralności utworu)
• decydowanie o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności
• prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu (nadzór autorski)
• prawo do niewykonania wobec określonej osoby, np. nabywcy danego prawa osobistego
• zezwolenie na wykonywanie osobistego prawa autorskiego przez inną osobę w imieniu twórcy – taka zgoda jest odwołalna.

Jak zawsze istnieją wyjątki od reguły. W przypadku strony internetowej lub programu komputerowego twórca nie decyduje o integralności utworu, o pierwszym udostępnieniu dzieła oraz nie ma prawa do nadzoru autorskiego. Co ciekawe, jeśli zaistnieje oczywista konieczność do dokonania drobnej zmiany w utworze przez nabywcę (np. jeśli bez takiej zmiany korzystanie z utworu nie jest możliwe lub jest znacznie utrudnione), a twórca nie ma słusznej podstawy, żeby się takiej zmianie sprzeciwić to zmiana taka może być jak najbardziej dokonana przez kupującego.

Prawa autorskie majątkowe

Autorskie prawa majątkowe gwarantują wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji. Ponadto twórca zyskuje prawo do wynagrodzenia za wykorzystanie utworu przez osoby trzecie. Prawa te są zbywalne, czasowe (po 70 latach od śmierci twórcy prawo do danego utworu wygasa przechodząc do domeny publicznej) i dziedziczone.
Nie zawsze prawa autorskie majątkowe przysługują twórcy. W przypadku gdy utwór został stworzony przez pracownika w ramach stosunku pracy właścicielem praw majątkowych jest pracodawca.

Umowy przeniesienia praw autorskich

Według ustawy istnieją dwie formy umów dotyczących praw autorskich:

• umowa o przeniesienie majątkowych praw autorskich – przenosi wszystkie prawa majątkowe do utworu na wszystkich polach eksploatacji na nabywcę
• umowa licencyjna – tzw. umowa o korzystanie z utworu, uprawnia licencjobiorcę do korzystania z utworu na wskazanych polach eksploatacji, w określonym czasie i na określonym terytorium.

Wyróżniamy:

• licencję wyłączną – przyznaje licencjobiorcy wyłączne prawo do korzystania z utworu, na określonych polach eksploatacji w oznaczonym czasie z wyłączeniem osób trzecich, w tym twórcy,
• licencję niewyłączną – umożliwia również innym podmiotom korzystanie z tego samego utworu w tym samym czasie i na tym samym terytorium, na tych samych polach eksploatacji,
• sublicencję – licencjobiorca może udzielić dalszej licencji, jeśli otrzyma upoważnienie w jego umowie licencyjnej.

Umowy muszą być zawsze zawierane w formie pisemnej pod rygorem nieważności za wyjątkiem umowy o licencję niewyłączną.

Niezbędne elementy umów

• Przedmiot umowy

W umowie o przeniesienie praw autorskich niezbędne jest dokładne określenie utworu, do którego mają być zbyte autorskie prawa majątkowe. Co ciekawe ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych zezwala na zawieranie umów o przeniesienie praw autorskich do utworów mających powstać w przyszłości o ile nie obejmują całego dorobku twórcy.

• Pola eksploatacji

Podstawową częścią umowy jest określenie zakresu oraz sposobu wykorzystania dzieła, czyli podanie pól eksploatacji. Ważne jest, aby dokładnie określić w jaki sposób nabywca lub licencjobiorca ma zamiar korzystać z utworu. Zawsze dotyczy to utrwalania i zwielokrotniania utworu, wprowadzania go do obrotu, jak i rozpowszechniania utworu w inny sposób niż wprowadzanie do obrotu egzemplarza utworu.

Eksploatacja:

– w formie materialnej, np. wprowadzenie dzieła do obrotu i jego rozpowszechnianie

– w formie niematerialnej, np. wykonywanie dzieła, jego wystawianie, recytację lub udostępnianie w internecie.

Przykładowe pola eksploatacji są przedstawione w ustawie o o prawie autorskim i prawach pokrewnych .

Co zrobić w sytuacji kiedy chcemy przekazać majątkowe prawa autorskie na wszystkich możliwych polach eksploatacji? Jak wspomniano wcześniej w umowie pola eksploatacji muszą być konkretnie wskazane. Dlatego najbardziej powszechną praktyką jest sformułowanie: „przeniesienie praw autorskich do utworu następuje na wszystkich polach eksploatacji, w szczególności tych wymienionych w art. 50 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych”, a następnie ich dokładne wymienienie w treści kontraktu.

• Czas trwania umowy

Jak już wspominaliśmy w wcześniej majątkowe prawa autorskie wygasają po 70 latach od śmierci twórcy. Licencja udzielana jest natomiast na określony czas.

• Wysokość wynagrodzenia

Jeśli celem obu stron jest nieodpłatne przeniesienie autorskich praw majątkowych musi być to wyraźnie zaznaczone w umowie. Zgodnie z art 45 ustawy, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji. Należy bardzo wyraźnie zaznaczyć w umowie fakt, że określone wynagrodzenie jest wspólne dla przeniesienia praw autorskich na wszystkich polach eksploatacji.
Prawa autorskie to bardzo obszerny temat. Tak jak pisaliśmy tutaj – https://umowaodzielo.pl/umowa-o-dzielo-i-nowe-koszty-uzyskania-przychodu-kto-straci-a-kto-skorzysta/ związany jest z nimi również koszt uzyskania przychodu, a przy tym zaliczka na podatek dochodowy i wynagrodzenie netto. Pamiętajcie, aby zawsze uważnie konstruować umowy oraz określać zakres, na którym macie zamiar odstąpić prawa do swoich utworów.
A Wy jak tworzycie umowy o przekazaniu praw ayutorskich? Robicie to sami, czy korzystacie z pomocy prawników? A może wystawiacie faktury klientom przez serwis typu useme.eu i to oni przygotowują dla Was protokół przekazania praw autorskich, który musicie tylko podpisać? Piszcie w komentarzach.