Umowa o dzieło zakłada, że wykonawca dostarczy określony produkt lub dzieło. Powstaje więc pytanie o to, na ile twórca może dysponować swoimi pracami i jakie korzyści może czerpać, przekazując pracodawcy prawa autorskie do swojego dzieła.

Umowa o dzieło to umowa rezultatu, co oznacza, że wykonawca zobowiązany jest do wykonania oznaczonego dzieła w określonym terminie w zamian za otrzymanie uzgodnionego wynagrodzenia.

Co jednak dzieje się ze stworzonym dziełem? Czy wykonawca traci do niego prawa w momencie przekazania go zleceniodawcy? Co możesz zyskać przekazując prawa majątkowe do swojego dzieła? 

Umowa o dzieło a prawa autorskie

Twórca ma prawo do dysponowania powstałym dziełem i prawo do czerpania z niego korzyści majątkowych. Oznacza to więc, że wraz z wykonaną pracą możemy przekazać zleceniodawcy czy pracodawcy prawa autorskie do swoich prac. Przekazanie praw autorskich może nieść za sobą korzyści majątkowe.

Istnieją dwa typy praw autorskich:

• prawa osobiste
• prawa majątkowe

W umowie o dzieło wykonawca wykonuje dzieło, dlatego automatycznie staje się posiadaczem osobistych praw autorskich. Może natomiast zdecydować, czy chce zachować autorskie prawa majątkowe, czy też przenieść je na zleceniodawcę lub inny podmiot.

Czym się różnią prawa osobiste od praw majątkowych?

Prawa autorskie osobiste:

• zapewniają  twórcy możliwość oznaczania utworu swoim imieniem i nazwiskiem lub pseudonimem,
• gwarantują nienaruszalność treści i formy utworu,
• zapewniają nadzór nad tym, jak wykorzystywany jest utwór i czy jest on wykorzystywany rzetelnie.

Nikt nam nie może odebrać tych praw, ponieważ osobiste prawa autorskie są niezbywalne.

Z kolei prawa autorskie majątkowe zabezpieczają prawa twórcy do czerpania korzyści majątkowych z powielania, rozpowszechniania, wykonywania lub wykorzystywania danego działa. To właśnie te prawa można przenieść na drugą osobę, na przykład pracodawcę czy zleceniodawcę.

Naruszenie praw autorskich ma miejsce, gdy następuje ingerencja w treść dzieła, jest ono wykorzystywane niezgodnie z umową, bądź ktoś przypisał sobie autorstwo utworu czy dzieła, które nie należą do niego. W takich wypadkach osoba naruszająca prawa autorskie może zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej.

Kiedy możemy przekazać majątkowe prawa autorskie?

Przedmiotem umowy o dzieło powinny być czynności dające konkretny rezultat. Może on być materialny, np. wykonanie biurka, jak i niematerialny, np. zaprojektowanie strony internetowej. Na podstawie umowy o dzieło realizujemy zatem zamówienia na stworzenie określonego produktu, fizycznego lib cyfrowego.

Niemal każde dzieło, które wychodzi spod rąk ludzkich, jest przedmiotem majątkowych praw autorskich. Są to, jak wyszczególnia Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (artykuł 1, ustęp 2), wszelkie dzieła:

• wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
• plastyczne;
• fotograficzne;
• lutnicze;
• wzornictwa przemysłowego;
• architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
• muzyczne i słowno-muzyczne;
• sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
• audiowizualne (w tym filmowe).

Należy jednak uważać, ponieważ z majątkowych praw autorskich wyłączone są:

• wszelkie idee i odkrycia,
• procedury,
• akty normatywne,
• dokumenty i projekty urzędowe,
• znaki i symbole,
• opisy patentowe
• proste informacje prasowe.

Szczegółowe wyróżnienia dziedzin wyłączonych z tych praw można znaleźć w Artykule 4 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Decyzja o tym, jak wykorzystać prawo autorskie, należy do przyjmującego zlecenie. Jednocześnie to wykonawca odpowiada za unikalny, autorski charakter wykonanej pracy.

Przeniesienie praw autorskich – konsekwencje

Samo oddanie dzieła po wykonaniu zadania i odebranie za to wynagrodzenia, nie stanowi o przeniesieniu praw autorskich. Nie przenosi się ich także automatycznie na podstawie umowy.

Dopiero jeśli w umowie znajdzie się zapis o przeniesieniu praw autorskich lub dołączony do niej zostanie protokół przekazania praw autorskich, zleceniodawca może korzystać z tego dzieła bez ich naruszenia.

W wyniku przekazania praw autorskich nabywca takich praw – na ogół Twój klient – zyskuje możliwość dysponowania utworem i czerpania z niego dalszych zysków.
Kiedy freelancer przenosi prawa autorskie majątkowe na nabywcę, traci możliwość ponownego wykorzystania raz stworzonego projektu lub sprzedaży licencji do jego wykorzystywania. Nie można więc wykorzystywać kolejny raz przygotowanej pracy na potrzeby konkurencji ani sprzedać go innemu zamawiającemu.

Autorskich praw autorskich nie dotyczy ograniczenie czasowe – te prawa nie ulegają przedawnieniu. Z kolei autorskie prawo majątkowe wygasa po upłynięciu określonych terminów – jest to 70 lat po śmierci autora lub ostatniego współautora.

Twórca na zawsze zachowuje więc przywileje wynikające z osobistych praw autorskich, co oznacza, że może mieć wpływ na pola eksploatacji utworu, nawet jeśli przekazał majątkowe prawa autorskie.

Przekazanie praw autorskich majątkowych a licencja

Jeśli nie chcesz wyzbywać się majątkowych praw autorskich, a jednocześnie pozwolić zleceniodawcy wykorzystywać wykonane dzieło, możesz podpisać umowę licencyjną.

Strony umowy ustalają pola eksploatacji, a także na jaki czas przysługuje licencja i miejsce korzystania z danego utworu (na przykład korzystanie z programu komputerowego tylko na określonym sprzęcie).
W umowie powinno być również zaznaczone, czy licencja jest na wyłączność, czy też jest możliwość, by powstała kolejna umowa z innym podmiotem.

Jeśli w umowie nie znajdzie się zapis o przeniesieniu na nabywcę praw autorskich, można zakładać, że została udzielona tylko licencja i nabywca nie ma prawa do czerpania zysków z przekazanego mu dzieła czy utworu.

Korzyści z umowy o dzieło z przekazaniem praw autorskich

Jeśli chcesz czerpać korzyści majątkowe w związku ze stworzeniem dzieła, konieczne jest odpowiednie zarządzanie majątkowymi prawami autorskimi. Przeniesienie praw autorskich możliwe jest na obu rodzajach umów cywilnoprawnych oraz umowie o pracę. Wybór której umowy jest więc najkorzystniejszy?

Praca w oparciu o umowy zlecenie lub umowy o pracę daje możliwość przekazania zleceniodawcy lub pracodawcy praw autorskich do stworzonych prac. Nie będzie to jednak miało wpływu na wysokość podatku dochodowego: pozostanie on na stałym poziomie 12%.

Dopiero w przypadku umowy o dzieło, gdy chcemy przekazać prawa autorskie, wpłynie na wysokość odprowadzanego podatku dochodowego. Wiąże się to z kosztami uzyskania przychodu, które zmieniają się w zależności od tego, czy w ramach umowy o dzieło zostały przekazane prawa autorskie czy też nie.

Umowa o dzieło z przeniesienie praw autorskich a koszty uzyskania przychodu

Osoba fizyczna, która nie prowadzi działalności gospodarczej, nie ma możliwości wliczenia wszystkich wydatków związanych ze stworzeniem dzieła w koszty firmowe i odliczenia ich od podatku. Ta nierówność została zrekompensowana poprzez wprowadzenie zryczałtowanego kosztu uzyskania przychodu. Ma on pokrywać wydatki osób świadczących usługi w ramach umowy o dzieło, jakie mogły one ponieść w związku z wytworzeniem swojego dzieła, a więc koszty takie jak materiały, sprzęt, prąd itp.

Koszty uzyskania przychodu w umowie o dzieło wynoszą 20%. Natomiast jeśli twórca zdecyduje się przekazać prawa autorskie majątkowe, koszt uzyskania przychodu wzrasta więc do 50% wartości zlecenia. Oznacza to, że wysokość podatku oblicza się tylko na podstawie połowy zarobionej kwoty.

Umowa o dzieło z przeniesieniem praw autorskich a podatki

Podczas gdy w przypadku umowy o pracę czy umowy zlecenia, wysokość podatku dochodowego wynosi 12%, w przypadku umowy o dzieło dochodzi jeszcze możliwość odliczenia 20% kosztu uzyskania przychodu, co sprawia, że podatek dochodowy obliczany jest nie od całej wartości zlecenia, a od jej 8o%. Wynosi więc nie 12%, a 9,6% całego zlecenia.

Jeśli mamy do czynienia z umową o dzieło z przekazaniem praw autorskich majątkowych, podatek odliczamy już nie od 80% a od połowy zarobionej kwoty. Oznacza to, że w przypadku przekazania praw, podatek dochodowy będzie wynosił dla tak zatrudnionych osób tylko 6%. Jest to więc atrakcyjna finansowo opcja, która może znacząco podnieść ich wynagrodzenie.

Czy przenosić prawa autorskie na umowie o dzieło?

Osoby zatrudnione w oparciu o umowę o dzieło, przekazując gotowy projekt czy utwór zleceniodawcy, powinny pamiętać o prawach autorskich. Jeśli za każdym razem tworzą oryginalny, autorski projekt, którego raczej nie będą mogły dalej odsprzedać, przeniesienie praw autorskich na nabywcę daje szansę na dodatkowe wynagrodzenie za przekazanie tych praw, ale również będzie się wiązać ze znaczącym obniżeniem podatku dochodowego.

Kiedy wykonawca dzieła ma możliwość wielokrotnego sprzedania swoich projektów, korzystniejsza będzie umowa licencyjna. Kiedy podpisuje zwykłą umowę z przekazaniem praw autorskich, jej podstawie straci możliwość dalszej odsprzedaży dzieła.

Ważne jest, żeby zadbać o swoje prawa i zamieścić w umowie odpowiednie informacje o tym czy i na ile przekazuje się prawa autorskie. Jeśli nie zamieścisz tych informacji w formie pisemnej, nie będą miały one mocy prawnej i podatek dochodowy zapłacisz w zwyczajnej wysokości, bez zmiany kwoty wynagrodzenia i ulgi, jaką dają wyższe koszty uzyskania przychodu.

Zapisz