Umowa o dzieło jest jedną z najbardziej popularnych umów cywilnoprawnych, regulowaną w Kodeksie Cywilnym (art. 627- 647 KC). Swoją popularność wśród różnych form zatrudnienia zyskała dzięki temu, że nie stosują się do niej przepisy Kodeksu Pracy. W praktyce daje to większy zarobek wykonawcy dzieła, a dla zamawiającego jest to rozwiązanie znacznie tańsze niż umowa o pracę.
Należy pamiętać, że umowa o dzieło posiada także ciemne strony, głównie dla wykonawcy. Nie daje bowiem prawa do płatnych urlopów, nagród jubileuszowych, odpraw emerytalnych czy świadczeń z funduszu socjalnego.
Oferuje za to wyższe wynagrodzenie „na rękę”. Z tego punktu widzenia jest korzystna dla osób wchodzących na rynek pracy oraz specjalistów, którzy potrafią zniwelować jej minusy np. przez dodatkowe ubezpieczenie lub pracę na etat.
Umowa o dzieło – forma prawna
Jak jest skonstruowana umowa o dzieło? Stronami umowy są zamawiający i wykonawca dzieła. Z kolei jak interpretować umowy o dzieło wyjaśnia art. 627 KC.
Art. 627. Istota umowy o dzieło
Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.
Umowa o dzieło – przedmiot
Najważniejszą kwestią umowy o dzieło jest rezultat wykonywanej pracy. To odróżnia ją od umowy o pracę i umowy zlecenie, w których liczy się czas i działanie.
W praktyce oznacza to, że w umowie o dzieło liczy się efekt przeprowadzonych działań, czyli np. stworzenie logo, „zbudowanie” strony internetowej, wykonanie fotoreportażu, czy napisanie artykułu. Wynagrodzenie przysługuje wykonawcy tylko za sfinalizowanie dzieła, a nie za sam fakt wykonywania pracy.
Co jest, a co nie jest dziełem?
Przede wszystkim dziełem nie jest praca wykonywana na godziny. W przypadku umów o dzieło ważny jest tylko namacalny efekt wykonanej pracy (strona internetowa, krzesło, fotografia), a nie czas poświęcony na jego wykonanie.
Dla umów o pracę czy zlecenie istotny jest poświęcony na pracę czas, a nie efekt końcowy – np. sprzedawca poświęcając godziny pracy może, ale nie musi sprzedać towar. Poświęca też czas na kontakty nieudane – ma płacone za godziny pracy, a dodatkowo wynagradzany za efekty. Jeśli więc pracę definiujemy przez poświęcone na nią godziny, możemy przyjąć, że praca taka nie jest dziełem.
Umowa o dzieło – prawa autorskie i licencja
Umowy o dzieło nie zapewniają świadczeń socjalnych, uwzględniają natomiast koszty, które wykonawca ponosi w trakcie wytworzenia dzieła. Są to koszty uzyskania przychodu, a ich wysokość uzależniona jest od tego, czy wykonawca zdecyduje się przekazać autorskie prawa majątkowe zamawiającemu.
Prawa autorskie można przekazać tylko do prac, które mają autorski, indywidualny charakter. Przekazanie PPA zwiększa koszt uzyskania przychodu – w umowach, w których wykonawca nie przekazuje praw autorskich, wynoszą one tylko 20%, a podatek dochodowy liczony jest od pozostałej kwoty.
Kiedy przekazujesz prawa autorskie, koszt uzyskania przychodu wzrasta do 50%. Oznacza to w praktyce, że podatek płacisz tylko od połowy wartości całego zlecenia.
Przekazanie praw autorskich
Nie do każdej umowy o dzieło można przekazać prawa autorskie majątkowe.
Definicja jest tu bardzo płynna, przyjmuje się jednak, że dotyczy to sytuacji, w których stworzone dzieło ma charakter autorski. Nabywca może je dalej rozprowadzać, wykonawca nie może zaoferować tego samego dzieła nikomu innemu. Takie dzieło musi mieć więc charakter unikatowy. Nie można przekazać praw autorskich do np. modelu stworzonego krzesła, które chce się sprzedawać kolejnym wytwórcom.
Twórca nadal może korzystać z praw osobistych, ponieważ te są niezbywalne. Jednak w praktyce to osoba posiadająca prawa majątkowe kontroluje wykorzystanie utworu.
Istnieje także możliwość udzielenia licencji zamawiającemu. Posiadacz licencji ma prawo do wykorzystywania dzieła, jednak prawa majątkowe zostają przy wykonawcy dzieła.
Prawa autorskie a koszty uzyskania przychodu
Kiedy można zastosować 50% kosztów uzyskania przychodów?
Tę kwestię rozstrzyga art. 22 ust. 9 pkt 1 i 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:
9. Koszty uzyskania niektórych przychodów określa się:
1) z tytułu zapłaty twórcy za przeniesienie prawa własności wynalazku, topografii układu scalonego, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego – w wysokości 50% uzyskanego przychodu, z zastrzeżeniem ust. 9A;
2) z tytułu opłaty licencyjnej za przeniesienie prawa stosowania wynalazku, topografii układu scalonego, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego, otrzymanej w pierwszym roku trwania licencji od pierwszej jednostki, z którą zawarto umowę licencyjną – w wysokości 50% uzyskanego przychodu, z zastrzeżeniem ust. 9A;
Umowa o dzieło – podsumowanie
Spośród dostępnych sposobów na rozliczenie pracy osób fizycznych w Polsce dostępne są trzy sposoby:
1) umowa o pracę
2) umowa zlecenia
3) umowa o dzieło
Przedmiotem umowy o dzieło jest stworzenie konkretnego produktu, nieistotny jest natomiast czas i staranie, jakie poświęcił wykonawca na realizację zlecenia.
Umowa o dzieło, w przeciwieństwie do pozostałych umów, uwzględnia koszt uzyskania przychodu i umożliwia przekazanie praw autorskich. To sprawia, że umowa o dzieło pod względem wysokości podatków jest najkorzystniejszym typem umowy i daje najwyższe stawki netto.
Przeczytaj także: dodatkowe informacje o umowie o dzieło – wymówienie, rękojmia, wynagrodzenie.
