Zlecenia filmowania i obróbki materiału wideo to częste prace zarówno przy kręceniu profesjonalnych filmów fabularnych, jak i przy usługach wykonywanych przy okazji równych uroczystości rodzinnych. Przy zlecaniu takich prac często pojawia się dylemat, jaki rodzaj umowy wybrać.

Usługi wideo obejmują wiele prac związanych z filmowaniem i przygotowaniem materiału wideo do gotowej prezentacji w formie filmu. Dotyczy to przede wszystkim kręcenia i montowania dzieła filmowego. Często te dwa zadania wykonują inne osoby: zawodowy operator kamery i zawodowy montażysta. Przy zlecaniu takich prac należy zwrócić uwagę, że zastosowanie będą miały różne rodzaje umów cywilnoprawnych, jeśli wykonawcy nie prowadzą własnej działalności gospodarczej. Zacznijmy od kwestii związanej z montażem filmu. 

Jak rozliczyć montaż filmu?

Zanim przejdziemy do kwestii, jak rozliczyć montaż filmy, należy krótko wyjaśnić specyfikę pracy montażysty filmowego. To osoba kluczowa w procesie powstawiania filmu, ponieważ jego zadaniem jest odpowiednie uporządkowanie i zestawienie materiału wideo. Montażysta w rzeczywistości tworzy przekaz audiowizualny z fragmentów nagrań i ujęć. Otrzymuje surowy materiał, który musi obrobić, wykorzystując do tego własną wiedzę, wrażliwość artystyczną i odpowiednie narzędzia (programy do montażu wideo).

Trzeba zwrócić uwagę, że praca montażysty ma charakter twórczy. To właśnie on dokonuje organizacji dostarczonych ujęć, scen i sekwencji według pewnego zamysłu artystycznego. To właśnie montażysta wpływa na wiele aspektów filmu jak jego tempo, dynamika, nastrój, klimat itd. Nieprzypadkowo często mawia się, że montażysta jest jednym z autorów filmu – to autor montażu obrazu i dźwięku. Taka osoba najpierw ustala z reżyserem, operatorem i producentem założenia projektu filmowego, uzgadnia koncepcję montażu i realizuje ją zgodnie z ustaloną stylistyką filmu. Nie ma tu mowy o mechanicznym czy odtwórczym wykonywaniu zadań.

Montażysta otrzymuje konkretny, surowy materiał audiowizualny i jeszcze przed przystąpieniem do pracy doskonale wie, ile jest tego materiału wyjściowego, z którego powstanie film. Przeważnie jednak montażysta nie jest w stanie określić, ile czasu zajmie mu przygotowanie końcowej, gotowej wersji filmu. W tym przypadku zleceniodawca oczekuje przede wszystkim efektu pracy i za ten efekt montażysta jest wynagradzany. To oznacza, że można bez problemu podpisać z nim umowę o dzieło.

Taka umowa jest także korzystna dla samego montażysty. Standardowo koszty uzyskania przychodu przy umowie o dzieło to 20% przychodu pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne. Jednak montaż filmu to praca twórcza i autorska, zatem można zastosować wyższe KUP, czyli 50-procentowe. To oczywiście korzystniejsze dla montażysty, ponieważ oznacza wyższy zarobek.   

Operowanie kamerą

Nieco inaczej kwestia rozliczenia wygląda w przypadku operatora kamery, nazywanego nierzadko potocznie kamerzystą. To osoba, która odpowiada za całokształt zdjęć realizowanych do filmu. Oczywiście ściśle współpracuje w czasie pracy z innymi członkami ekipy filmowej jak reżyser, scenograf, oświetleniowiec itd. Praca operatora kamery rozpoczyna się często jeszcze przed formalnym rozpoczęciem zdjęć, gdy konsultuje koncepcję filmu z reżyserem i producentem lub uczestniczy w zdjęciach próbnych przy poszukiwaniu obsady aktorskiej.

Specyfika pracy operatora kamery jest taka, że musi być obecny na planie filmowym w określonym miejscu i o określonej porze. Jest do dyspozycji nawet wtedy, gdy z różnych względów nie uda się nagrać w danym dniu żadnego materiału filmowego. Jednak już za samą obecność na planie pobiera wynagrodzenie. Przy czym operator nie zawsze jest w stanie przewidzieć, ile czasu zajmie kręcenie zdjęć. Opóźnienia na planie filmowym nie są rzadkim zjawiskiem.

Patrząc na specyfikę pracy operatora, można stwierdzić, że operowanie kamerą to praca, która powinna być wykonywana na umowę zlecenie. Operator musi wykonywać ją osobiście w wyznaczonym miejscu i czasie. Czynności są powtarzalne (rejestrowanie obrazu kamerą), ale operator nie bierze odpowiedzialności za rezultat (końcowy kształt filmu).

W ramach usług wideo realizowane są różnego rodzaju prace przez różnych specjalistów. Każdy z nich ma inny zakres zadań i inną odpowiedzialność. W przypadku montażysty liczy się przede wszystkim efekt pracy, gdy tymczasem w pracy operatora kamery najważniejsze jest wykonanie przez niego usługi filmowania i przygotowania materiału do dalszej obróbki. W efekcie montaż będzie realizowany na podstawie umowy o dzieło, a operowanie kamerą – na podstawie umowy zlecenia.